B6.
B6 functioneert in meer dan zestig enzymensystemen, waarvan de meeste betrokken zijn bij het eiwitmetabolisme.
Bijgevolg is de nood aan deze vitamine recht evenredig met de hoeveelheid eiwitten die men verbruikt.
Hoe meer eiwitten men tot zich neemt, hoe meer vitamine B6 het lichaam nodig heeft.
In het algemeen is er 0,016 mg B6 nodig voor elke gram eiwit die men consumeert.
B6 (pyridoxine): Nodig voor de synthese van prostaglandines. Vermindert schade bij diabetes, verlaagt (samen met foliumzuur en B12) homocysteïne, de belangrijkste risicofactor bij hart en vaatziekten. B6 is ook belangrijk bij de immuunafweer (T-cellen), bij hormonale schommelingen, in de zwangerschap, bij candida, bij nierstenen, bij carpal tunnel syndroom en arthritis, bij hersenfunctiestoornissen, bij acné en seborrhoeïsch eczeem en bij depressies door pilgebruik.
B2 (riboflavine): Activeert B6 , speelt een rol bij de regeneratie van glutathion, de belangrijkste anti-oxidant in ons lichaam, is belangrijk bij cataract en bij celschade door o.a. hersen- en hartinfarct. Lage B2 waarden verhoogden het sterfte risico bij intensive care patiënten. Verder is B2 nodig bij gescheurde mondhoeken en problemen bij aanpassing aan donkerte of fel licht. Riboflavine-afhankelijke enzymen zijn betrokken bij de omzetting van pyridoxine (B6) in pyridoxalfosfaat en bij de oxidatie van pyridoxal naar 4-pyridoxinezuur.
Metabolisme B2,3,6
De B-vitamines zijn een groep essentiële voedingsstoffen die bepaalde eigenschappen gemeenschappelijk hebben. Ze zijn allemaal in water oplosbaar en worden gevonden in o.a. granen, meel en vlees. Hun werking in het lichaam is nauw met elkaar verbonden. Het metabolisme van Foliumzuur en vit. B12 hangt nauw met elkaar samen, vit. B2 is vereist voor activering van vit. B6, vit. B3 en kan alleen worden aangemaakt uit andere voedingsstoffen als er voldoende vit. B6 voorhanden is.
Pyridoxine - vitamine B6 (3, 4,)
Haskells overzicht van de literatuur liet geen nadelige effecten zien op patiënten die behandeld werden met dagelijkse orale doses pyridoxine van 20 tot 100 mg (d.i. tot vijftig maal de RDA) voor perioden tot drie à vier jaar toe.
Het FDA-panel benadrukte ook dat "er bij mensen geen bijwerkingen waren gevonden van een dagelijkse toediening van 50 tot 200 mg pyridoxine hydrochloride gedurende meerdere maanden".
Recente publicaties echter hebben verscheidene patiënten beschreven die aan sensorische neuropathie leden na het innemen van bovenmatige doses pyridoxine (tot 6 g per dag toe) gedurende lange perioden. Het innemen van 500 mg pyridoxine per dag kan na meerdere jaren neuropathie oproepen, en inname van nog hogere doses hetzelfde beeld na een kortere periode. De neuropathie is meestal snel verdwenen na stoppen met de
pyridoxine. "Het doseringsgebied tussen 200 en 500 mg per dag is niet systematisch onderzocht, maar de drempel schijnt daarboven te liggen en grotendeels af te hangen van de duur van de behandeling".
Er is beweerd dat hoge doses pyridoxine tot leverschade, interferentie met de normale functies van riboflavine en afhankelijkheid kunnen leiden. Met uitzondering van de mogelijkheid van afhankelijkheid worden deze beweringen niet gesteund door wetenschappelijke gegevens. Bij drie volwassenen zijn afhankelijkheidsverschijnselen, bestaande uit slecht gedefinieerde symptomen zoals zenuwachtigheid en beverigheid, waargenomen na onthouding van suppletie met pyridoxine hydrochloride na enkele weken op een niveau van 200 mg per dag (ongeveer honderdmaal de volwassen RDA), maar de reactie was snel voorbij. Op basis van het huidige bewijsmateriaal ligt de algemeen geaccepteerde veilige hoeveelheid voor langdurige toediening tussen vijftig en honderdmaal de RDA.
Pyridoxaal-5-fosfaat, de biologisch actieve vorm van vitamine B6, is co-factor van meer dan honderd enzymen. Een subklinisch vitamine-B6-tekort komt vaak voor en kan bijdragen aan de ontwikkeling van chronische ziekten waaronder hart- en vaat¬ziekten en kanker. Therapeutische toepassingen van vitamine B6 zijn onder meer premenstrueel syndroom, carpaletunnelsyndroom, diabetes, ochtendmisselijkheid en tardieve dyskinesie.
Groep verwante verbindingen
Vitamine B6 bestaat uit drie verwante verbindingen (3-hydroxy-2-methyl-pyrimidinederivaten) met bijbe¬horende fosfaatesters: pyridoxine (C8H11NO3), pyridoxaal (C8H9NO3), pyridoxamine (C8H12N2O2), pyri¬doxine-5-fosfaat, pyridoxaal-5-fosfaat en pyridoxamine-5-fosfaat. Het lichaam kan uit één vitamine-B6-vorm alle overige vitamine-B6-verbindingen maken. Derhalve wordt in dit artikel vaak de algemene term B6 gebezigd tenzij in de geraadpleegde bron specifiek de voor de mens belangrijkste vorm pyridoxaal-5-fosfaat (P-5-P) wordt aangehaald of benut. Dierlijke bronnen van vitamine B6 zoals vlees, vis, gevogelte en eieren bevatten vooral het goed opneembare pyridoxaal-5-fosfaat en pyridoxamine-5-fosfaat. Daarentegen bevatten plantaardige bronnen zoals zetmeelrijke groenten, granen en peulvruchten het minder goed opneembare pyridoxine¬glucoside, pyridoxine en pyridoxine-5-fosfaat.
In voedingssupplementen wordt meestal pyridoxine gebruikt, alhoewel pyridoxaal-5-fosfaat een betere biologische beschikbaarheid heeft en waarschijnlijk minder toxisch is in hoge doseringen [1,2].
Dagelijkse aanvoer van vitamine B6 is belangrijk omdat het lichaam nauwelijks vitamine B6 opslaat.
Essentieel co-enzym
Het co-enzym P-5-P is essentieel voor de werking van meer dan honderd vitamine-B6-afhankelijke enzymen. Deze enzymen katalyseren uiteenlopende biochemische reacties in het lichaam waaronder de stofwisseling van eiwitten, vetten en koolhydraten.
Een selectie van de functies van vitamine B6:
• Vitamine B6 is belangrijk voor het metabolisme van zwavelhoudende aminozuren (methionine, cysteïne, taurine). Het toxische homocysteïne, een metaboliet van methionine, kan worden geremethyleerd tot methionine of worden omgezet via transsulfuratie in cysteïne door vitamine-B6-afhankelijke enzymen.
• P-5-P is betrokken bij de bloedopbouw en het zuurstoftransport in het lichaam. Het is essentieel voor de synthese van haem en daarmee van hemoglobine. Gebonden aan hemoglobine in rode bloedcellen verhoogt P-5-P hun vermogen om zuurstof op te nemen en weer af te geven.
• P-5-P ondersteunt de werking van hart- en skeletspier. P-5-P is essentieel voor de vorming van myoglobine, een aan hemoglobine verwant eiwit dat zorgt voor het zuurstoftransport vanaf de celmembraan naar de mitochondriën in de spiercel. Bovendien is het aan glycogeenfosforylase gebonden P-5-P-betrokken bij het vrijmaken van energie uit glycogeen.
• P-5-P is essentieel voor de synthese van cytochromen en co-enzym Q10 ten behoeve van de energiestofwis¬seling in celmitochondriën.
• Vitamine B6 is betrokken bij de synthese van purinenucleotides, thymidilaat en sfingomyeline en is daarmee van belang voor een normale celfunctie en celdeling.
Dosering, veiligheid en interacties:
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor volwassenen is 1,5 mg vitamine B6 per dag (voor mannen boven 51 jaar 1,8 mg/dag) [3].
Het wateroplosbare vitamine wordt snel afgebroken en uitgescheiden. In te hoge dosering kan vitamine B6 perifere neuropathie veroorzaken.
In Nederland geldt een veilige bovengrens van 25 mg B6-inname per dag (Nederlandse Gezondheidsraad). De Verenigde Staten hanteren een veilige boven¬grens van 100 mg per dag (Amerikaanse Institute of Medicine) [1-3].
Voor therapeutische toepassingen worden meestal dagdoseringen tussen de 25 en 200 mg voorgeschreven. Er is weinig bewijs voor toxiciteit van pyridoxine in doseringen tot 200 mg per dag, ook niet als het vitamine gedurende langere tijd wordt gebruikt [2]. Waar¬schijnlijk is P-5-P minder toxisch in hoge doseringen dan pyridoxine [2].
Verschillende medicijnen verlagen de vitamine-B6-status. Vitamine B6 verlaagt de effectiviteit van L-dopa, fenobarbital en fenytoïne, maar verbetert mogelijk het effect van nortryptiline bij ouderen. Kalium, vitamine B-complex, vitamine C, magnesium en sele¬nium verbeteren de vitamine-B6-status. <<
Carpaletunnelsyndroom:
Carpaletunnelsyndroom is een neuropathie veroorzaakt door compressie van de nervus medianus in de pols. Het gaat gepaard met pijn, een doof gevoel, zwakte en tintelingen in de handen. Factoren die kunnen bijdragen aan carpaletunnelsyndroom zijn onder meer overbelasting (RSI), trauma, zwangerschap, oedeem, sarcoïdose, diabetes, reuma en hypothyroïdie.
Veel mensen met carpale-tunnelsyndroom hebben een lage vitamine-B6-status; daarbij is in onderzoek een omgekeerd verband gevonden tussen de P-5-P-spiegel en de ernst van de pijn, tintelingen en slaapproblemen.
Vitamine B6 is een kritische cofactor voor de neuronale synthese van eiwitten, neurotransmitters en sfingolipiden. Mogelijk verhoogt vita¬mine B6 hierbij de pijndrempel door de synthese van serotonine en GABA te stimuleren. Suppletie met 50 tot 200 mg pyridoxine of P-5-P per dag, gedurende minimaal 12 weken en dan vooral in combinatie met 10 mg vitamine B2 per dag, draagt in veel gevallen bij aan verlichting van de klachten, ook bij mensen zonder vitamine-B6-tekort.
Referenties (niet compleet)
1. Spinneker A, Sola R, Lemmen V et al. Vitamin B6 status, deficiency and its consequen¬ces-an overview. Nutr Hosp. 2007;22(1):7-24**
2. Vitamin B6 (pyridoxine and pyridoxal 5’-phosphate) - monograph. Altern Med Rev. 2001;6(1):87-92**
3. Gezondheidsraad. Voedingsnormen: vitamine B6, foliumzuur en vitamine B12. Den Haag: Gezondheidsraad, 2003; publicatie nr 2003/04
4. Jain SK. Vitamin B6 (pyridoxamine) supplementation and complications of diabetes. Metabolism. 2007;56(2):168-71**
5. Friso S, Girelli D, Martinelli N, et al. Low plasma vitamin B-6 concentrations and modu¬lation of coronary artery disease risk. Am J Clin Nutr 2004;79:992-8
6. Chiang EP, Smith DE, Selhub J et al. Inflammation causes tissue-specific depletion of vitamin B6. Arthritis Res Ther. 2005;7(6):R1254-62
-----------------------------------------------------------
Dick. Het eerder geplaatste artikel is vervangen door een meer volledige versie.
